Wymagania techniczne dla instalacji elektrycznych niskiego napięcia w budynkach Wydanie 2

Od instalacji elektrycznych wymaga się, by były funkcjonalne, trwałe, estetyczne oraz bezpieczne w użytkowaniu.

Bezpieczeństwo użytkowania instalacji elektrycznych niskiego napięcia sprowadza się do zapewnienia ochrony przed następującymi podstawowymi zagrożeniami:
• porażeniem prądem elektrycznym,
• prądami przeciążeniowymi i zwarciowymi,
• przepięciami łączeniowymi i pochodzącymi od wyładowań atmosferycznych,
• skutkami cieplnymi.

Skuteczność ochrony przed wyżej wymienionymi zagrożeniami zależy od zastosowanych w instalacjach elektrycznych rozwiązań oraz środków technicznych. Miarą skuteczności tej ochrony jest liczba śmiertelnych wypadków porażeń prądem elektrycznym oraz liczba pożarów będących następstwem wad lub nieprawidłowej eksploatacji instalacji elektrycznych.

Z przeprowadzonych analiz wynika, że liczba śmiertelnych wypadków porażeń prądem elektrycznym w ciągu roku, przypadająca na jeden milion mieszkańców w Polsce, zmniejszyła się z 9,5 w latach 1980–1985 do 3,8 w latach 2000–2011, z tendencją dalszego zmniejszania się w następnych latach. Jednak nadal liczba śmiertelnych wypadków porażeń prądem elektrycznym jest w Polsce 2–3-krotnie większa niż w krajach Europy Zachodniej. Liczba śmiertelnych wypadków poza statystycznym miejscem pracy, spowodowanych porażeniem prądem elektrycznym, w stosunku do ogółu śmiertelnych wypadków porażeń prądem elektrycznym wynosi w Polsce około 80%.

Wynika z tego, że niebezpieczeństwo śmiertelnych porażeń prądem elektrycznym występuje przede wszystkim w mieszkaniach i budynkach mieszkalnych oraz w gospodarstwach rolnych i ogrodniczych.

Nadal do największej liczby wypadków dochodzi na wsi, gdzie odnotowano prawie dwukrotnie większy wskaźnik śmiertelnych wypadków w stosunku do wypadków w mieście. Równie częste są przypadki powstania pożarów spowodowanych niesprawną instalacją elektryczną. Ich procentowy udział w ogólnej liczbie pożarów w budynkach, według danych za 2011 rok, jest na poziomie 10%.

Zasadniczy wpływ na dużą liczbę śmiertelnych porażeń prądem elektrycznym oraz pożarów w Polsce ma na ogół zły stan techniczny instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych, w tym w mieszkaniach i budynkach mieszkalnych oraz w gospodarstwach rolnych i ogrodniczych, a także stosowanie niedoskonałych i niewystarczających środków ochrony przed zagrożeniami w tych instalacjach.

Spis treści:

1. Układy sieci / 12

2. Główne i dodatkowe połączenia wyrównawcze ochronne / 17

3. Przewody uziemiające / 19

4. Główny zacisk uziemiający / 20

5. Przewody ochronne / 21

6. Uziomy / 25

7. Zasady ochrony przeciwporażeniowej / 30
7.1. Rodzaje i środki ochrony przeciwporażeniowej / 34
7.1.1. Samoczynne wyłączenie zasilania / 35
7.1.1.1. Samoczynne wyłączenie zasilania w układzie sieci TN / 37
7.1.1.2. Samoczynne wyłączenie zasilania w układzie sieci TT / 39
7.1.1.3. Samoczynne wyłączenie zasilania w układzie sieci IT / 40
7.1.2. Izolacja podstawowa części czynnych / 43
7.1.3. Izolacja podwójna lub izolacja wzmocniona / 43
7.1.4. Przegrody lub obudowy / 44
7.1.5. Separacja elektryczna / 44
7.1.6. Bardzo niskie napięcie SELV lub PELV / 45
7.1.7. Bardzo niskie napięcie funkcjonalne FELV / 47
7.1.8. Przeszkody / 48
7.1.9. Umieszczenie poza zasięgiem ręki / 48
7.1.10. Izolowanie stanowiska / 49
7.1.11. Nieuziemione połączenia wyrównawcze miejscowe / 49
7.1.12. Ochrona uzupełniająca / 49
7.2. Warunki stosowania urządzeń elektrycznych, w tym opraw oświetleniowych o określonych klasach ochronności, zapewniających ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym / 50
7.3. Urządzenia ochronne różnicowoprądowe / 50
7.4. Instalacje elektryczne w warunkach zwiększonego zagrożenia porażeniem prądem elektrycznym / 55
7.4.1. Pomieszczenia wyposażone w wannę lub prysznic / 56
7.4.2. Baseny pływackie i inne / 61
7.4.3. Tereny budowy i rozbiórki / 64
7.4.4. Gospodarstwa rolne i ogrodnicze / 71
7.4.5. Przestrzenie ograniczone powierzchniami przewodzącymi / 71
7.4.6. Urządzenia przetwarzania danych / 72
7.4.7. Kempingi i pojazdy wypoczynkowe / 73
7.4.8. Pomieszczenia i kabiny zawierające ogrzewacze sauny / 75
7.4.9. Instalacje oświetleniowe o bardzo niskim napięciu / 76
7.4.10. Instalacje oświetlenia zewnętrznego / 77
7.4.11. Wystawy, pokazy i stoiska / 78

8. Zasady ochrony przed prądem przetężeniowym / 81
8.1. Zabezpieczenia przeciążeniowe / 82
8.2. Zabezpieczenia zwarciowe / 83
8.3. Zabezpieczenia przeciążeniowo-zwarciowe / 86
8.4. Zabezpieczenia przewodów liniowych / 86
8.5. Zabezpieczenie przewodu neutralnego N w układzie sieci TT i TN / 86
8.6. Rozłączanie i załączanie przewodu neutralnego / 87
8.7. Selektywność (wybiórczość) zabezpieczeń / 87
8.7.1. Selektywność działania przy kaskadowym połączeniu bezpieczników topikowych / 87
8.7.2. Selektywność działania przy kaskadowym połączeniu bezpiecznika topikowego z wyłącznikiem nadprądowym / 90
8.7.3. Selektywność działania przy kaskadowym połączeniu dwóch wyłączników nadprądowych / 94

9. Zasady ochrony przeciwprzepięciowej / 97

10. Zasady ochrony przed skutkami doziemień w sieciach wysokiego napięcia / 102
10.1. Stacja transformatorowa z bardzo dobrze uziemionymi częściami przewodzącymi dostępnymi / 104
10.2. Systemy uziemień w sieci niskiego napięcia / 104

11. Ochrona przed skutkami oddziaływania cieplnego spowodowanymi przez instalacje i urządzenia elektryczne / 108
11.1. Ochrona przed ogniem / 108
11.2. Ochrona przed łukiem elektrycznym lub iskrzeniem / 109
11.3. Ochrona przed promieniowaniem cieplnym / 109
11.4. Ochrona przed palnymi cieczami / 109
11.5. Ochrona przed oparzeniem / 109
11.6. Ochrona przed przegrzaniem / 110
11.7. Środki ostrożności, w przypadku szczególnego ryzyka ognia / 111
11.8. Dobór i budowa instalacji w pomieszczeniach z zagrożeniem dóbr znaczącej wartości / 112

12. Systemy i rozwiązania instalacji elektrycznych w budynkach / 113
12.1. Systemy instalacji elektrycznych / 113
12.2. Prowadzenie instalacji elektrycznych / 114
12.3. Przyłączanie urządzeń elektrycznych do instalacji / 115
12.4. Połączenia przewodów elektrycznych / 116
12.5. Oznaczanie żył kabli i przewodów kolorami / 117
12.6. Instalacje elektryczne prowadzone w podłożu i na podłożu palnym / 118
12.6.1. Prowadzenie instalacji elektrycznych wewnątrz ścian i przegród budowlanych w przestrzeni pomiędzy płytami okładzinowymi, a także w przestrzeni pomiędzy stropem a sufitem podwieszanym (sprzęt i osprzęt instalacyjny w wykonaniu podtynkowym) / 119
12.6.2. Prowadzenie instalacji elektrycznych po wierzchu ścian i przegród budowlanych (sprzęt i osprzęt instalacyjny w wykonaniu natynkowym, obudowany z każdej strony) / 119
12.6.3. Prowadzenie instalacji elektrycznych w meblach / 120
12.7. Przeciwpożarowy wyłącznik prądu / 121
12.8. Oświetlenie awaryjne zapasowe i ewakuacyjne / 122

13. Instalacje elektryczne w mieszkaniach i budynkach mieszkalnych / 124
13.1. Przyłączanie instalacji elektrycznej do sieci elektroenergetycznej / 124
13.2. Przewody i sposoby ich prowadzenia w wewnętrznych liniach zasilających / 125
13.3. Instalacje zasilające odbiory administracyjne / 128
13.4. Obwody odbiorcze instalacji elektrycznych w mieszkaniach / 128
13.5. Instalacje telekomunikacyjne / 130
13.6. Ochrona przeciwporażeniowa / 131
13.7. Zasady wyznaczania mocy zapotrzebowanej dla mieszkań i budynków mieszkalnych / 132
13.8. Kompensacja mocy biernej indukcyjnej / 134
13.9. Modernizacja instalacji elektrycznych w budynku mieszkalnym / 140

14. Użytkowanie instalacji elektrycznych i piorunochronnych / 141
14.1. Próba ciągłości elektrycznej przewodów / 143
14.2. Pomiar rezystancji izolacji instalacji elektrycznej / 144
14.3. Pomiary rezystancji izolacji w poszczególnych rodzajach obwodów oraz w kablach / 145
14.4. Sprawdzenie ochrony za pomocą SELV, PELV, separacji elektrycznej lub nieuziemionych połączeń wyrównawczych miejscowych / 147
14.5. Pomiar rezystancji/impedancji izolacji podłóg i ścian / 148
14.6. Pomiar rezystancji uziomu / 149
14.7. Sprawdzenie skuteczności ochrony przy uszkodzeniu za pomocą samoczynnego wyłączenia zasilania / 150
14.7.1. Układ sieci TN / 150
14.7.2. Układ sieci TT / 151
14.7.3. Układ sieci IT / 151
14.8. Sprawdzanie działania urządzeń ochronnych różnicowoprądowych / 153
14.9. Sprawdzanie okresowe / 155
14.10. Wzory protokółów z przeprowadzonych sprawdzeń instalacji elektrycznych / 157
14.10.1. Protokół sprawdzeń odbiorczych/okresowych instalacji elektrycznych / 157
14.10.2. Tablica 1. Sprawdzenia odbiorcze/okresowe, oględziny / 158
14.10.3. Tablica 2. Sprawdzenia odbiorcze/okresowe, pomiary i próby / 160
14.10.4. Wzory protokółów z pomiarów w instalacjach elektrycznych / 161
14.11. Badania techniczne i pomiary kontrolne urządzenia piorunochronnego / 167
Literatura / 171

Dodatki / 179
Dodatek 1. Silniki elektryczne / 181
Dodatek 2. Zespoły prądotwórcze oraz zasilacze UPS w układach zasilania awaryjnego/ 196
Dodatek 3. Ochrona odgromowa budynków /224