Struktura rewolucji metanaukowej

Po raz pierwszy prezentujemy polskiemu odbiorcy dzieło, w którym Józef Życiński przedstawia summę swoich wieloletnich badań na gruncie filozofii nauki. W erudycyjnym i usystematyzowanym wywodzie Życiński pokazuje ukryte mechanizmy rządzące ewolucją nauki od jej początków aż po czasy nam współczesne.

Józef Życiński skupił swoją uwagę na jednej rewolucji, i to nie rewolucji przebiegającej w nauce, lecz rewolucji, jaka dokonała się w poglądach na naukę, czyli na rewolucji metanaukowej. Została ona wywołana przez dwie wielkie rewolucje naukowe uwieńczone (ale nie zakończone) powstaniem teorii względności i mechaniki kwantowej.

Jeszcze raz okazało się, że nauka jest „częścią większej całości”. To, co się dzieje w nauce, ma oddźwięk – niekiedy bardzo daleko idący – w szeroko rozumianej przestrzeni kultury; szeroko rozumianej, bo obejmującej duże obszary życia współczesności. (…) Życiński zawsze głęboko przeżywał piękno naukowej przygody – piękno i element transcendencji: „Mimo niedoskonałości i braków prawdziwa nauka ma swoje piękno, które ujawnia się w przeobrażeniu tajemnicy w informację”. Samo to przeobrażenie jest piękne i tajemnicze.

Józef Życiński (1948-2011) filozof, teolog, biskup rzymskokatolicki, metropolita lubelski. Autor ponad 50 książek i setek artykułów z zakresu filozofii nauki, filozofii przyrody, kosmologii, teorii ewolucji i teologii oraz tekstów publicystycznych.
Doktor honoris causa Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, Uniwersytetu Medycznego w Lublinie i Uniwersytetu Jagiellońskiego, pośmiertnie odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.

Nakładem Copernicus Center Press ukazała się książka Józefa Życińskiego Świat matematyki i jej materialnych cieni.

Spis treści:

I. Programy badawcze i rozwój nauki
1. Rola ideatów w nauce
2. Koncepcja ideologicznych programów badawczych
3. Ideologiczne programy badawcze i rozwój nauki nowożytnej
4. Podsumowanie i wnioski
 
II. Nauka jako opium dla ludzkości
1. Początek optymizmu epistemologicznego
2. Negatywne aspekty filozofii pozytywistycznej
3. Nauka more eschatologico
 
III. W poszukiwaniu racjonalnej zjednoczonej nauki
1. Program racjonalizacji nauki Koła Wiedeńskiego
2. Racjonalność poza doświadczeniem
3. Racjonalne warunki wstępne indukcji
 
IV. Korekty w Euklidesowskim paradygmacie Matematyki
1. Odwrót od samooczywistości i trywialności w matematyce
2. Zmierzch Hilbertowskiej metamatematyki
3. Twierdzenia limitacyjne i niepewność w matematyce
 
V. Socjologizm versus racjonalność
1. Epistemologiczne problemy z racjonalnością
2. Pozaracjonalne składniki nauki
3. Koniec natychmiastowej racjonalności
4. Epistemologiczna zasada nieoznaczoności
 
VI. Poszukiwanie nowego paradygmatu
1. Między aksjologią a nauką
2. W stronę nauki zhumanizowanej?
3. Filozofia nieładu czy nieład filozofii?
4. Epistemologiczne aspekty zasady antropicznej
5. Podsumowanie i wnioski
 
VII. Od epistemologii do doksalogii
1. Powstanie doksatycznej filozofii nauki
2. Anarchistyczna teoria rewolucji naukowej
3. Otwarta nauka w otwartym wszechświecie
4. Podsumowanie i wnioski