Mity, modele, paradygmaty Studium porównawcze nauk przyrodniczych i religii

Ian G. Barbour, w swojej klasycznej książce, podejmuje trzy zagadnienia, które pozwalają naświetlić specyfikę języka religii.

Pierwsze z nich to zróżnicowanie funkcji języka. Nauki przyrodnicze i religia, mając odrębne zadania, posługują się właściwymi sobie językami i schematami rozumowania. Symbole religijne i ich przedstawienia w mitach służą do interpretacji ludzkiej historii i przeżyć, ustawiając je w odpowiedniej perspektywie.

Drugie zagadnienie to rola modeli, zarówno w języku nauki, jak i religii.

Trzecim obszarem analogii pomiędzy naukami przyrodniczymi a religią jest rola paradygmatów. Paradygmaty są wzorcowymi sposobami prowadzenia badań naukowych, zawierającymi zbiór przyjmowanych założeń, które stają się tradycją badawczą, dopóki nie zostaną zastąpione przez nowe, oparte na innych założeniach.

Barbour dochodzi do wniosku, że zarówno język nauki, jak i religii dostarczają wiedzy o rzeczywistości opartej na doświadczeniu. Pod względem rozpoznania danych i kryteriów tego doświadczenia filozof religii może się wiele dowiedzieć poprzez przyglądnięcie się temu, jak funkcjonuje nauka.

Ian G. Barbour - zmarły w 2013 roku fizyk, teolog. Laureat nagrody Templetona (1999). Wykładowca Carleton Collage w Northfield. Był krzewicielem porozumienia na polu nauki i religii. Jego pierwsza książka Issues In Science And Religion opublikowana w 1965 roku ugruntowała jego pozycję interdyscyplinarnego naukowca.

Spis treści:
 
I. Wstęp
 
II. Symbole i mity
1. Metafory i symbole
2. Przypowieść i analogia
3. Charakter mitu
4. Funkcje mitu
 
III. Modele w nauce
1. Modele teoretyczne
2. Status modeli
3. Modele jako użyteczne fikcje
4. Metafory i modele
5. Funkcje modeli w nauce
 
IV. Modele w religii
1. Rola modeli w interpretacji doświadczenia
2. Rola modeli w wyrażaniu postaw
3. „Modele odsłaniające”
4. Modele metafizyczne
5. Funkcje modeli w religii
 
V. Modele komplementarne
1. Dualizm korpuskularno-falowy
2. Zasada komplementarności
3. Doświadczenie numinotyczne i mistyczne
4. Modele osobowe i nieosobowe
 
VI. Paradygmaty w nauce
1. Wpływ teorii na obserwacje
2. O falsyfikowalności teorii
3. Związanie z paradygmatem
4. Paradygmaty − ujęcie zmodyfikowane
5. Kryteria oceny w nauce
 
VII. Paradygmaty w religii
1. Wpływ interpretacji na doświadczenie
2. O falsyfikowalności przekonań
3. Związanie z paradygmatami
4. Charakterystyczne problemy wiary religijnej
5. Kryteria oceny w religii
 
VIII. Paradygmat chrześcijański
1. Tradycja historyczna
2. Modele chrystologiczne
3. Cztery modele Boga
4. Model procesowy
5. Modele, paradygmaty i metafizyka
 
IX. Wnioski

Posłowie
1. Koniec metody ex machina
2. Współistnienie zamiast konfliktu
3. W poszukiwaniu nowych paradygmatów