Środki ochrony zamawiającego program komputerowy. Odpowiedzialność twórcy za usterki utworu

Stan prawny: 1 czerwca 2015 r.

Opracowanie jest pierwszym kompleksowym omówieniem zagadnień dotyczących środków ochrony przysługujących podmiotowi zamawiającemu program komputerowy. Dotychczasowe kluczowe w tej mierze wypowiedzi były sformułowane jeszcze pod rządami poprzednio obowiązującej ustawy o prawie autorskim, która nie zawierała żadnej szczególnej regulacji w zakresie odpowiedzialności twórcy za wady przedmiotu świadczenia.

W książce szczegółowo przedstawiono m.in.:
• środki ochrony, którymi dysponuje zamawiający program komputerowy w świetle prawnoautorskiego uregulowania odpowiedzialności za usterki zamówionego utworu,
• pojęcie usterki zamówionego programu komputerowego,
• przykłady wadliwości oprogramowania omówione dotychczas w orzecznictwie.

W pracy poddano również analizie rozwiązania przyjęte w sześciu zagranicznych systemach prawnych, w projektach harmonizacji tzw. europejskiego prawa prywatnego, a ponadto uwzględniono dorobek inżynierii oprogramowania.

Książka jest skierowana do adwokatów, radców prawnych, menedżerow pozyskujacych programy komputerowe, pracowników przedsiębiorstw zajmujących się tworzeniem programów komputerowych na zamówienie i odbiorców takich programów.

Spis treści:

Rozdział 1. Wstęp  29
1.1. Gospodarcze znaczenie oprogramowania  29
1.2. Wybrane aspekty tworzenia programów komputerowych na zamówienie  31
1.2.1. Wąskie i szerokie ujęcie umowy o stworzenie programu komputerowego  31
1.2.2. Proces powstawania programu komputerowego na zamówienie  34
1.3. Błąd informatyczny a wada oprogramowania  37
1.3.1. Faktyczny brak możliwości wyeliminowania wszystkich błędów informatycznych  37
1.3.2. Ogólny reżim odpowiedzialności kontraktowej i specjalne reżimy odpowiedzialności za wadę przedmiotu świadczenia  39
1.4. Konstrukcja pracy  42

Rozdział 2. Podstawa odpowiedzialności za usterki zamówionego programu komputerowego  47
2.1. Uwagi wstępne  47
2.2. Podstawa odpowiedzialności za wady zamówionego programu komputerowego w wybranych systemach prawnych  48
2.2.1. Austria  48
2.2.2. Francja  49
2.2.3. Niemcy  51
2.2.4. Stany Zjednoczone  52
2.2.5. Szwajcaria  54
2.2.6. Wielka Brytania  55
2.3. Podstawa odpowiedzialności za usterki zamówionego programu komputerowego w ujęciu historycznoprawnym  59
2.3.1. Wzór umowy o świadczenie usług w zakresie automatowego przetwarzania informacji z 1968 r.  59
2.3.2. Rękojmia za wady fizyczne dzieła  61
2.3.2.1. Wprowadzenie  61
2.3.2.2. Rękojmia za wady fizyczne zamówionego utworu  61
2.3.2.3. Rękojmia za wady fizyczne zamówionego programu komputerowego - koncepcje wypracowane pod rządami ustawy o prawie autorskim z 1952 r.  64
2.3.2.4. Rękojmia za wady fizyczne zamówionego programu komputerowego - koncepcje wypracowane pod rządami ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych  66
2.4. Prawnoautorski reżim odpowiedzialności za usterki zamówionego utworu  71
2.4.1. Wprowadzenie  71
2.4.2. Zakres przedmiotowy  73
2.4.2.1. Wprowadzenie  73
2.4.2.2. Ujęcie wąskie  74
2.4.2.3. Ujęcie szerokie  77
2.4.3. Zakres podmiotowy  82
2.4.3.1. Pojęcie twórcy i wieloznaczność wyrazu "twórca" w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych  82
2.4.3.2. Znaczenie wyrazu "twórca" w art. 55 ust. 1 pr. aut.  85
2.4.3.3. Podmiot uprawniony do usunięcia usterki zamówionego programu komputerowego, niebędący jego rzeczywistym twórcą  88
2.4.3.3.1. Pracodawca twórcy  88
2.4.3.3.2. Pochodny nabywca autorskich praw majątkowych i licencjobiorca  92
2.4.3.4. Złagodzenie podstawy odpowiedzialności za usterki programu komputerowego - ujęcie socjologiczne  97
2.4.3.5. Złagodzenie podstawy odpowiedzialności za usterki programu komputerowego - ujęcie prawne  101
2.4.3.5.1. Sekwencyjne ujęcie środków ochrony zamawiającego  101
2.4.3.5.2. Oparcie odpowiedzialności twórcy za usterki zamówionego utworu na zasadzie winy  103
2.4.3.5.3. Przyznanie twórcy prawa do zatrzymania części wypłaconego wynagrodzenia  107
2.4.4. Odpłatność umowy  108
2.5. Wnioski  110

Rozdział 3. Usterka zamówionego programu komputerowego  113
3.1. Uwagi wstępne  113
3.2. Pojęcie wady zamówionego programu komputerowego w wybranych systemach prawnych  114
3.2.1. Austria  114
3.2.2. Francja  116
3.2.3. Niemcy  118
3.2.4. Stany Zjednoczone  122
3.2.5. Szwajcaria  123
3.2.6. Wielka Brytania  127
3.3. Wyraz "usterka" w języku prawnym  128
3.4. Usterka jako wada przedmiotu świadczenia  130
3.4.1. Wprowadzenie  130
3.4.2. Cechy pozytywne  131
3.4.3. Cechy negatywne  134
3.5. Usterka zamówionego programu komputerowego a inne postaci wadliwości przedmiotu świadczenia  135
3.5.1. Usterka a wada fizyczna  135
3.5.1.1. Wprowadzenie  135
3.5.1.2. Ujęcie analityczne  135
3.5.1.3. Ujęcie funkcjonalne  139
3.5.2. Usterka a wada prawna  140
3.5.2.1. Wprowadzenie  140
3.5.2.2. Kwalifikacja naruszenia wymagań zgodności  142
3.5.3. Usterka a błąd informatyczny  144
3.5.3.1. Wprowadzenie  144
3.5.3.2. Pojęcie błędu w inżynierii oprogramowania  145
3.5.3.3. Znaczenie wyrażenia "poprawianie błędów" w świetle dyrektywy w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych  145
3.5.3.4. Błąd informatyczny w wybranych systemach prawnych, w których wdrożono przepisy dyrektywy w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych  147
3.5.3.5. Rekonstrukcja pojęcia błędu informatycznego  150
3.5.4. Usterka a wada fizyczna nośnika  153
3.6. Rodzaje usterek zamówionego programu komputerowego  155
3.6.1. Wprowadzenie  155
3.6.2. Usterki usuwalne i nieusuwalne  155
3.6.2.1. Ujęcie cywilnoprawne  155
3.6.2.2. Ujęcie prawnoautorskie  156
3.6.3. Usterki istotne i nieistotne  157
3.6.3.1. Ujęcie cywilnoprawne  157
3.6.3.2. Ujęcie prawnoautorskie  158
3.6.4. Usterki merytoryczne i techniczne  161
3.7. Stwierdzenie usterki zamówionego programu komputerowego  162
3.7.1. Wprowadzenie  162
3.7.2. Kryteria porównania zamówionego programu komputerowego z jego abstrakcyjnym pierwowzorem  163
3.7.3. Kryteria kwalifikacji odstępstwa od abstrakcyjnego pierwowzoru zamówionego programu komputerowego jako usterki  165
3.7.3.1. Posiłkowe odwołanie się do kryteriów stwierdzenia wady fizycznej  165
3.7.4. Zmniejszenie wartości i użyteczności  168
3.7.4.1. Pojęcie zmniejszenia wartości lub użyteczności  168
3.7.4.2. Naruszenie wymagań funkcjonalnych - stanowisko doktryny  171
3.7.4.3. Naruszenie wymagań funkcjonalnych - stanowisko judykatury  174
3.7.4.4. Naruszenie wymagań pozafunkcjonalnych  176
3.7.4.5. Naruszenie wymagań zgodności  178
3.7.5. Brak zapewnionych właściwości  179
3.7.6. Przekazanie programu komputerowego w stanie niezupełnym  181
3.8. Wnioski  183

Rozdział 4. Środki ochrony zamawiającego program komputerowy w razie wykrycia usterki  186
4.1. Uwagi wstępne  186
4.2. Środki ochrony zamawiającego program komputerowy w wybranych systemach prawnych  187
4.2.1. Austria  187
4.2.2. Francja  189
4.2.3. Niemcy  191
4.2.4. Stany Zjednoczone  192
4.2.5. Szwajcaria  194
4.2.6. Wielka Brytania  195
4.3. Sekwencyjność środków ochrony zamawiającego  197
4.3.1. Model sekwencyjności środków ochrony  197
4.3.1.1. Wprowadzenie  197
4.3.1.2. Pierwszeństwo środka ochrony zmierzającego do realnego wykonania zobowiązania  198
4.3.1.3. Wybór określonego środka ochrony a charakter usterki  200
4.3.2. Pominięcie sekwencyjności środków ochrony  202
4.3.2.1. Niewyznaczenie twórcy odpowiedniego terminu do usunięcia usterki  202
4.3.2.2. Nieprzyjęcie utworu  205
4.3.3. Charakter prawny wyboru określonego środka ochrony  207
4.4. Charakter prawny środków ochrony zamawiającego a znaczenie wyrazu "roszczenia" w art. 55 ust. 3 pr. aut.  211
4.4.1. Wprowadzenie  211
4.4.2. Rekonstrukcja pojęcia sytuacji prawnej, roszczenia i uprawnienia kształtującego  211
4.4.3. Znaczenie wyrazu "roszczenia"  213
4.5. Naprawienie szkody a środki ochrony zamawiającego  217
4.5.1. Wprowadzenie  217
4.5.2. Stosunek prawnoautorskiego reżimu odpowiedzialności za usterki zamówionego utworu do ogólnego reżimu odpowiedzialności ex contractu  219
4.5.3. Znaczenie żądania naprawienia szkody w razie wykrycia wady prawnej utworu  222
4.6. Wnioski  225

Rozdział 5. Wyznaczenie twórcy odpowiedniego terminu do usunięcia usterki zamówionego programu komputerowego  229
5.1. Uwagi wstępne  229
5.2. Usunięcie wady zamówionego programu komputerowego w wybranych systemach prawnych  230
5.2.1. Austria  230
5.2.2. Francja  232
5.2.3. Niemcy  234
5.2.4. Stany Zjednoczone  236
5.2.5. Szwajcaria  238
5.2.6. Wielka Brytania  239
5.3. Charakter prawny  240
5.3.1. Wprowadzenie  240
5.3.2. Koncepcja roszczenia  241
5.3.2.1. Ujęcie cywilnoprawne  241
5.3.2.2. Ujęcie prawnoautorskie  245
5.3.2.2.1. Cele analizy sytuacji prawnej zamawiającego  245
5.3.2.2.2. Obowiązek usunięcia usterki zamówionego utworu  245
5.3.2.2.3. Zaskarżalność roszczenia o usunięcie usterki  248
5.3.3. Koncepcja uprawnienia kształtującego  251
5.3.3.1. Ujęcie cywilnoprawne  251
5.3.3.2. Ujęcie prawnoautorskie  253
5.3.4. Przesłanka skorzystania z uprawnień  254
5.3.4.1. Ujęcie cywilistyczne  254
5.3.4.2. Ujęcie prawnoautorskie  256
5.4. Termin usunięcia usterki / 260
5.4.1. Ogólna wytyczna "odpowiedniego" terminu do usunięcia usterki  260
5.4.2. Ogólna wytyczna maksymalnego terminu do usunięcia usterki  263
5.4.3. Wyznaczenie twórcy terminu nieodpowiedniego do usunięcia usterki  264
5.5. Usunięcie usterek w ramach wykonania zastępczego  265
5.5.1. Wprowadzenie  265
5.5.2. Ujęcie cywilnoprawne  266
5.5.3. Ujęcie prawnoautorskie  267
5.6. Usunięcie usterki a naprawienie szkody in natura  271
5.6.1. Wprowadzenie  271
5.6.2. Roszczenie o usunięcie usterki zamówionego utworu a roszczenie o naprawienie szkody in natura  272
5.6.3. Roszczenie o usunięcie usterki zamówionego utworu a roszczenie o wykonanie zobowiązania  275
5.7. Wnioski  277

Rozdział 6. Żądanie odpowiedniego obniżenia umówionego wynagrodzenia twórcy  281
6.1. Uwagi wstępne  281
6.2. Obniżenie wynagrodzenia twórcy zamówionego programu komputerowego w wybranych systemach prawnych  282
6.2.1. Austria  282
6.2.2. Francja  283
6.2.3. Niemcy  284
6.2.4. Stany Zjednoczone  285
6.2.5. Szwajcaria  286
6.2.6. Wielka Brytania  287
6.3. Charakter prawny  288
6.3.1. Wprowadzenie  288
6.3.2. Koncepcja roszczenia o zwrot nadpłaconej kwoty albo zmniejszenie świadczenia pieniężnego  289
6.3.3. Koncepcja roszczenia o wyrażenie zgody przez drugą stronę na obniżenie świadczenia pieniężnego  291
6.3.3.1. Ujęcie cywilnoprawne  291
6.3.3.2. Ujęcie prawnoautorskie  294
6.3.4. Koncepcja uprawnienia  297
6.3.4.1. Ujęcie cywilnoprawne  297
6.3.4.2. Ujęcie prawnoautorskie  301
6.3.5. Koncepcje pośrednie  304
6.3.5.1. Koncepcja wieloetapowej realizacji żądania obniżenia świadczenia pieniężnego  304
6.3.5.2. Koncepcja niejednolitego charakteru żądania obniżenia świadczenia pieniężnego  305
6.4. Stopień obniżenia umówionego wynagrodzenia twórcy  308
6.4.1. Ogólna wytyczna stopnia obniżenia umówionego wynagrodzenia twórcy  308
6.4.1.1. Wprowadzenie  308
6.4.1.2. Ujęcie cywilnoprawne  309
6.4.1.3. Ujęcie prawnoautorskie  311
6.4.2. Konkretyzacja ogólnej wytycznej stopnia obniżenia umówionego wynagrodzenia twórcy  315
6.4.2.1. Wprowadzenie  315
6.4.2.2. Ujęcie cywilnoprawne  315
6.4.2.3. Ujęcie prawnoautorskie  316
6.4.3. Stopień redukcji wynagrodzenia twórcy a struktura umowy o stworzenie programu komputerowego  318
6.5. Podstawa rozliczenia stron w razie wystąpienia stanu nadpłaty po odpowiednim obniżeniu umówionego wynagrodzenia twórcy  320
6.6. Żądanie obniżenia wynagrodzenia a żądanie naprawienia szkody in valuta  323
6.7. Wnioski  325

Rozdział 7. Odstąpienie od umowy  328
7.1. Uwagi wstępne  328
7.2. Zakończenie stosunku prawnego w razie wykrycia wady zamówionego programu komputerowego w wybranych systemach prawnych  329
7.2.1. Austria  329
7.2.2. Francja  330
7.2.3. Niemcy  332
7.2.4. Stany Zjednoczone  333
7.2.5. Szwajcaria  334
7.2.6. Wielka Brytania  335
7.3. Charakter prawny  336
7.4. Forma  338
7.5. Stosunek art. 59 pr. aut. do art. 494 k.c.  341
7.5.1. Wprowadzenie  341
7.5.2. Koncepcja subsydiarności art. 59 pr. aut.  341
7.5.3. Koncepcja specjalności art. 59 pr. aut.  342
7.6. Chwila powstania skutku odstąpienia od umowy  344
7.6.1. Wprowadzenie  344
7.6.2. Koncepcja wygaśnięcia zobowiązania ex tunc  345
7.6.2.1. Ujęcie cywilnoprawne  345
7.6.2.2. Ujęcie prawnoautorskie  346
7.6.3. Koncepcja wygaśnięcia zobowiązania ex nunc  349
7.6.3.1. Ujęcie cywilnoprawne  349
7.6.3.2. Ujęcie prawnoautorskie  351
7.6.4. Koncepcja przekształcenia zobowiązania ex nunc  353
7.6.5. Koncepcja przekształcenia zobowiązania ex tunc  355
7.7. Powrót autorskich praw majątkowych do twórcy  357
7.7.1. Wprowadzenie  357
7.7.2. Sens rozważania powrotu autorskich praw majątkowych do zamówionego programu komputerowego po odstąpieniu od umowy  358
7.7.3. Koncepcja skutku rozporządzającego odstąpienia od umowy  361
7.7.3.1. Ujęcie cywilnoprawne  361
7.7.3.2. Ujęcie prawnoautorskie  362
7.7.4. Koncepcja skutku zobowiązującego odstąpienia od umowy  365
7.7.5. Koncepcja niejednolitego skutku odstąpienia od umowy  368
7.8. Podstawa rozliczenia stron po odstąpieniu od umowy  370
7.8.1. Wprowadzenie  370
7.8.2. Ujęcie cywilnoprawne  371
7.8.3. Ujęcie prawnoautorskie  373
7.9. Prawo twórcy do zatrzymania części wypłaconegowynagrodzenia  376
7.9.1. Wprowadzenie  376
7.9.2. Znaczenie gospodarcze  377
7.9.3. Charakter prawny  379
7.10.Odstąpienie od umowy a nieprzyjęcie utworu  380
7.11.Wnioski