Racjonalna gospodarka energią

Wymogi stawiane przez znowelizowaną ustawę o efektywności energetycznej w zakresie oszczędzania energii, nakładają na firmy oraz obiekty użyteczności publicznej (i nie tylko) obowiązek zmniejszenia zużycia energii o 9% do roku 2016.

Uznaliśmy, że aby im sprostać, należy wskazać te obszary działań, które doprowadzą do zmniejszenia zużycia energii. Naszym zdaniem na początku trzeba dokonać analizy przyczyn nadmiernego zużycia energii w firmach, obiektach użyteczności publicznej, budownictwie mieszkaniowym itd. We wnioskach należy wskazać sposoby mniejszenia zużycia energii, w pierwszej kolejności oszczędzając ją.

W książce przedstawiamy również sposoby zarządzania energią, które mogą stosować zarówno odbiorcy indywidualni, jak i również firmy i instytucje publiczne. Kolejnymi zagadnieniami, które omawiamy w podręczniku są przedsięwzięcia inwestycyjne, które należy podjąć, aby zmniejszyć zużycie energii. Wskazujemy na możliwość większego, niż dotychczas wykorzystania energii pochodzącej z odnawialnych źródeł energii.

W naszej pracy dużo uwagi poświęciliśmy zasadom budowy domu pasywnego zero energetycznego i energooszczędnego. W sposób przystępny, staraliśmy się przedstawić w jaki sposób prowadzić obliczenia w zakresie doboru materiałów na budowę takiego domu. Zaprezentowaliśmy także obliczenia, które dotyczą wyboru źródła zasilania przykładowego domu w energię elektryczną i cieplną.

Praca ta skłania nas do przekonania, że w ten sposób przyczynimy się do edukacji szerokiego grona uczniów, studentów, kursantów, producentów, odbiorców energii (i nie tylko) w zakresie racjonalnego wykorzystania energii. Zdajemy sobie sprawę, że temat, który podejmujemy jest bardzo szeroki i ważny.

W książce omawiamy zagadnienia, które wymagane są w programach nauczania w szkołach, uczelniach, na szkoleniach oraz te, które uznaliśmy za najistotniejsze, na dzień dzisiejszy, w zakresie oszczędzania energii. Pisząc książkę wykorzystaliśmy dodatkowo szereg cząstkowych opracowań znajdujących się w innych publikacjach, na stronach internetowych i w broszurach informacyjnych fi rm zajmujących się racjonalną gospodarką energią.

Mamy nadzieję, że niniejsze opracowanie przyczyni się do wzrostu popularności oszczędzania energii w naszym kraju. Wpłynie także na dynamiczny rozwój fi rm produkujących i instalujących urządzenia zapewniające zmniejszenie zużycia energii.

Efektem popularyzacji racjonalnej gospodarki energią, będzie szereg korzyści: czystsze powietrze w naszym kraju, wzrost zamożności społeczeństwa, oszczędzanie tradycyjnych nośników energii, częściowe uniezależnienie się od dostaw surowców (ropa, gaz) z zagranicy oraz wywiązanie się Polski z międzynarodowych umów dotyczących racjonalnej gospodarki energią.

Spis treści:

1. Wykaz wybranych oznaczeń, wielkości i ich jednostek . 15
1.1. Wybrane przeliczenia jednostek pochodnych . 16

2. Wstęp . 17

3. Wybrane akty prawne . 21
3.1. Znowelizowana ustawa z dnia 05.12.2012 r. o efektywności energetycznej 21

4. Obowiązujące Dyrektywy UE w zakresie efektywności energetycznej 29
4.1. Dyrektywa 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków . 30
4.2. Uwagi do wybranych zapisów Dyrektywy 2010/31/UE z 19 maja 2010 roku .30

5. Polityka energetyczna Polski do roku 2020
5.1. Dane statystyczne 33
5.2. Energia otrzymywana z OŹE w Polsce w roku 2011 . 34
5.2.1. Drewno . 34
5.2.2. Słoma 34
5.2.3. Gaz z czynnych składowisk odpadów . 35
5.2.4. Biopaliwa . 35
5.2.5. Energetyka wodna . 35
5.2.5. Energetyka geotermalna 36
5.2.6. Energetyka wiatrowa 36
5.2.7. Energetyka słoneczna 36

6. Wybrane przepisy: BHP, ochrony przeciwporażeniowej, przeciwpożarowej, stosowane przy montażu i eksploatacji urządzeń energetycznych . 37
6.1. Bezpieczeństwo i higiena pracy . 37
6.1.1. BHP a ergonomia . 38
6.1.2. Stanowisko pracy . 38
6.1.3. Właściwości stanowiska pracy . 38
6.1.4. Czynniki materialne . 39
6.1.5. Zadania służb BHP 39
6.2. Ochrona przeciwporażeniowa . 40
6.2.1. Rodzaje ochrony przeciwporażeniowej 40
6.2.2. Zastosowanie właściwej ochrony przeciwporażeniowej . 41
6.2.3. Ochrona od przepięć oraz instalacje piorunochronne 41
6.2.4. Skutki porażenia prądem . 42
6.3. Bezpieczeństwo wykonywania prac przy urządzeniach elektrycznych . 43
6.3.1. Sprzęt ochronny 44
6.4. Ochrona przeciwpożarowa . 45
6.4.1. Zadania . 45
6.4.2. Prewencja pożarowa 45
6.4.3. Zapobieganie pożarom 46
6.5. Obowiązujące zakazy i nakazy przeciwpożarowe . 46

7. Zarządzanie energią w zakładzie przemysłowym . 49
7.1. Procedura zarządzania energią 49
7.2. Dbałość o racjonalne użytkowanie . 50
7.3. Polityka proefektywnościowa 51

8. Diagnostyka i serwis maszyn . 53
8.1. Obsługa bieżąca . 54
8.2. Monitoring – analiza bieżąca . 55
8.3. System monitorowania 56
8.4. Integracja systemowa 57
8.5. Usługi zarządzania procesorami . 57
8.6. Priorytety zadań . 58
8.7. Ocena sytuacji 59
8.8. Opracowanie planu działania . 60
8.9. Wskazówki wykonawcze 60
8.10. Działania końcowe 61

9. Audyt energetyczny w zakładzie przemysłowym . 62
9.1. Cel audytu 62
9.2. Procedury związane z audytem energetycznym . 63
9.3. Program audytu . 63
9.4. Określanie charakterystyk energetycznych procesów energetycznych . 64
9.5. Wskaźniki zużycia energii i paliw . 65
9.6. Lista kontrolna 65
9.7. Dane do audytu (inwentaryzacja techniczno-budowlana) . 70
9.8. Listy standardowych usprawnień termo-modernizacyjnych . 72
9.9. Opis techniczny w audycie dotyczącym termomodernizacji budynków 73
9.10. Kolejność czynności przy opracowaniu audytu energetycznego . 73
9.11. Warunki ustawowe dla remontów . 75
9.12. Audyt remontowy . 75
9.13. Treść audytu . 76
9.13.1. Przykład prac remontowych proponowanych w audycie . 77

10. Silniki indukcyjne 78
10.1. Budowa i zasada działania silników asynchronicznych (indukcyjnych) . 78
10.2. Klasyfi kacja silników asynchronicznych . 79
10.3. Czynniki wpływające na sprawność układu napędowego 80

11. Przemienniki częstotliwości 83

12. Kompensacja mocy biernej 85

13. Pompy obiegowe i cyrkulacyjne 90
13.1. Podstawowe zasady efektywnego energetycznie użytkowania pomp . 91

14. Systemy oświetlenia 94
14.1. Podstawy teoretyczne 94
14.2. Lampy żarowe . 96
14.3. Żarówki halogenowe (LH) 97
14.4. Lampy fl uorescencyjne . 98
14.5. Świetlówki kompaktowe – odmiana lamp fl uorescencyjnych . 99
14.6. Lampy rtęciowe . 100
14.7. Lampy rtęciowo-żarowe (LRŻ) . 101
14.8. Lampy rtęciowo-halogenowe 102
14.9. Wysokoprężne lampy sodowe (WLS) 102
14.10. Diody świecące LED 103
14.11. Diody LED montowane na elastycznej taśmie 106
14.12. Zastosowanie diod elektroluminescencyjnych (LED-ów) w oświetleniu ulicznym 108
14.13. Diody organiczne – OLED . 110
14.14. Oprawy oświetleniowe 111
14.14.1. Oprawy oświetleniowe do wnętrz użyteczności publicznej . 112
14.14.2. Oprawy świetlówkowe mocowane na stropie i wbudowywane w sufi t 112
14.14.3. Systemy opraw zawieszanych 113
14.14.4. Oprawy oświetlenia miejscowego . 114
14.14.5. Oprawy ścienne . 114
14.14.6. Oprawy oświetlenia akcentowego . 114
14.14.7. Oprawy oświetleniowe przemysłowe 115
14.14.8. Oprawy zwykłe . 115
14.14.9. Oprawy odporne na wodę lub pył . 116
14.14.10. Oprawy przeciwwybuchowe . 116
14.14.11. Oprawy oświetleniowe zewnętrzne . 116
14.15. Obliczanie parametrów oświetlenia wnętrz . 117
14.16. Projektowanie oświetlenia 117
14.17. Dobór źródeł światła i opraw 119
14.18. Sposoby oświetlenia . 121
14.19. Oświetlenie a wydajność pracowników 121
14.19.1. Oświetlenie w pomieszczeniach biurowych 122
14.19.2. Oświetlenie w pomieszczeniach użytkowych . 122
14.19.3. Oświetlenie ogólne . 122
14.19.4. Oświetlenie miejscowe 122
14.19.5. Oświetlenie dekoracyjne . 122
14.20. Kryteria doboru oświetlenia pomieszczeń 123
14.21. Systemy sterowania i regulacji oświetlenia . 123
14.22. Oświetlenie uliczne . 125
14.23. Energooszczędne sterowanie oświetleniem ulicznym . 125
14.23.1. System np. biopower . 126
14.23.2. Telekontrola i system zdalnego zarządzania sterowaniem 126
14.23.3. Tele – diagnostyczny serwis i zdalne zarządzanie pracą pojedynczych lamp . 127
14.23.4. Nośnik przepływu informacji . 127
14.23.5. Reaktory zmniejszające moc . 128
14.24. Sposoby niwelowania zjawiska olśnienia 129
14.25. Energooszczędność i ekonomia oświetlenia . 130
14.26. Najważniejsze zasady energooszczędnego używania światła . 131

15. Klimatyzacja i wentylacja 133
15.1. Wilgotność względna powietrza . 133
15.2. Przepływy powietrza . 133
15.3. Zawartość CO2 w powietrzu 133
15.4. Wentylacja – defi nicje, zadania, klasyfi kacja . 134
15.5. Aeracja 136
15.6. Wentylacja naturalna . 137
15.6.1. Warunki atmosferyczne 138
15.6.2. Kształt dachu, budynku i rozmieszczenie pomieszczeń . 139
15.6.3. Szczelne budynki 139
15.6.4. Szczelne okna . 139
15.6.5. Nawiew powietrza . 139
15.7. Wentylacja mechaniczna 140
15.7.1. Wentylacja mechaniczna nawiewna 141
15.8. Wentylacja hybrydowa 142
15.9. Wentylacja mechaniczna wywiewna (wyciągowa) 143
15.9.1. Cykl pracy 144
15.9.2. Regulacja w zależności od zapotrzebowania . 145
15.10. Kanały wentylacyjne 145
15.11. Systemy powietrzne z czynnikiem chłodniczym/grzejnym (z higieniczną ilością powietrza) 145
15.12. Wentylacja pożarowa 146
15.13. Instalacje nawiewno-wywiewne 147
15.13.1. Budowa, zasada działania instalacji nawiewno-wywiewnej . 148
15.14. Gruntowy rurowy wymiennik ciepła 154
15.15. Gruntowy, żwirowy wymiennik ciepła . 155
15.15.1. Charakterystyka GWC ze złożem żwirowym . 156
15.16. Analiza opłacalności montowania instalacji nawiewno-wywiewnej 157
15.17. Analiza opłacalności montowania instalacji nawiewno-wywiewnej w domu pasywnym 158
15.18. Przykładowa wycena instalacji wentylacyjnej z rekuperatorem . 158

16. Chłodzenie 160
16.1. Chłodzenie pasywne 160
16.2. Systemy „cichego chłodzenia” 160
16.3. Aktywne układy chłodzenia 161
16.4. Ogrzewanie, chłodzenie kapilarne . 161
16.5. Podłogowe systemy chłodzenia . 162
16.6. Stropy chłodzące 162
16.7. Żaluzje chłodzące 162
16.8. Ogrzewanie i chłodzenie za pomocą powietrza . 163
16.9. Konserwacja instalacji klimatyzacyjnych . 165
16.9.1. Konserwacja systemów klimatyzacyjnych, a zdrowie 165
16.9.2. Zakres czynności konserwacyjnych . 165
16.9.3. Główne powody przeprowadzania czynności konserwacyjnych urządzeń klimatyzacyjnych 166
16.9.4. Ekonomia 166

17. Systemy sprężonego powietrza 168
17.1. Zagadnienia ogólne 168
17.2. Podstawowe zasady efektywnego energetycznie użytkowania układów sprężonego powietrza . 170
17.3. Sieć dystrybucyjna 170
17.4. Urządzenia końcowe 171
17.5. Monitoring układu 172

18. Układy grzewcze 173
18.1. Instalacje grzewcze 173
18.2. Kotły na paliwo stałe . 173
18.3. Kotły na biomasę 176
18.3.1. Pojęcie biomasy . 176
18.3.2. Gazyfi kacja biomasy . 177
18.3.3. Kotły zgazowujące, ze wstępnym zgazowaniem paliwa (dwustopniowego spalania) . 177
18.3.4. Kotły do spalania drewna . 178
18.3.5. Przykładowe rozwiązania konstrukcyjne kotłów do spalania drewna 181
18.3.6. Kominek z płaszczem wodnym . 182
18.4. Ceramiczne kominki grzewcze spalające drewno . 184
18.4.1. Ogrzewanie sąsiednich pomieszczeń . 185
18.4.2. Sposób obliczania wielkości pieco-kominka . 185
18.5. Kotły gazowe konwencjonalne i kondensacyjne 186
18.6. Gazowe grzejniki konwekcyjne 189
18.7. Nagrzewnice gazowe . 190
18.8. Płyty ceramiczne – ogrzewanie przez promieniowanie 190
18.9. Przyłącze gazu ziemnego . 191
18.10. Bezpieczeństwo instalacji wewnątrz domu . 192
18.11. Lokalizacja urządzeń zasilanych gazem . 192
18.12. Ogrzewanie elektryczne . 193
18.13. Kotły i zbiorniki na olej opałowy 194
18.13.1. Magazynowanie paliwa . 194
18.13.2. Paliwo 195
18.13.3. Zbiornik na gaz płynny . 195
18.13.4. Proces spalania . 197
18.13.5. Regulacja wody zasilającej 198
18.13.6. Tlenek węgla . 198
18.13.7. Emisja związków azotu . 199
18.13.8. Kotły grzewcze – właściwa eksploatacja i obsługa 199

19. Kolektory słoneczne . 201
19.1. Płaskie kolektory słoneczne 201
19.2. Budowa próżniowych rurowych kolektorów słonecznych . 202
19.3. Kolektor cieczowy wykonany w formie maty z propylenu 203
19.4. Słoneczne instalacje grzewcze 203
19.4.1. Układ do podgrzewania wody z zasobnikiem 203
19.4.2. Układ pompowy . 204
19.5. Montaż i instalacja kolektorów . 206
19.6. Płaskie kolektory powietrzne . 206
19.6.1. Zasada działania . 206
19.6.2. Systemy przemysłowe 207

20. Pompy ciepła . 208
20.1. Budowa, zasada działania pompy ciepła 208
20.2. System grzewczy z pompą ciepła 209
20.3. Systemy powietrzne (powietrze/woda, powietrze/powietrze) 209
20.4. Pompy ciepła na powietrze wentylacyjne . 210
20.5. Systemy gruntowe poziome (solanka/woda) . 212
20.6. Wymienniki gruntowe pionowe . 213
20.7. Sezonowy współczynnik efektywności SPF . 214

21. Racjonalizacja działania maszyn i urządzeń elektrycznych . 217
21.1. Eksploatacja urządzeń i instalacji elektrycznych 217
21.2. Oględziny urządzeń i instalacji elektrycznych 218
21.3. Rodzaje zużycia energii i maszyn elektrycznych 219

22. Smarowanie maszyn . 220
22.1. Urządzenia do smarowania . 220
22.2. Zakres usług serwisu olejowego . 222

23. Czyszczenie maszyn . 223
23.1. Czyszczenie suchym lodem 223

24. Diagnostyka techniczna maszyn i urządzeń elektrycznych . 226

25. Racjonalizacja użytkowania energii elektrycznej . 228
25.1. Urządzenia biurowe i elektroniki użytkowej . 228
25.2. Energooszczędna eksploatacja urządzeń biurowych i elektronicznych . 229
25.3. Urządzenia AGD w fi rmie . 231
25.4. Użytkowanie urządzeń chłodzących . 232
25.5. Energooszczędne gotowanie 233
25.6. Energooszczędne sprzątanie i chłodzenie 234

26. Energia elektryczna z fotoogniw . 237
26.1. Budowa i zasada działania fotoogniw 237
26.2. Sposoby połączeń ogniw PV . 239
26.3. Urządzenia współpracujące z fotoogniwami . 239
26.3.1. Regulatory ładowania . 239
26.3.1. Przetwornice napięcia . 239
26.4. Dobór i montaż baterii fotowoltaicznych 240
26.5. Wybrane układy połączeń fotoogniw . 240
26.5.1. Sieć autonomiczna (wydzielona) 240
26.5.2. Praca elektrowni PV na sieć „sztywną” . 241
26.6. Przykładowy uzysk energetyczny fotoogniw . 242
26.7. Przykładowe sposoby montażu fotoogniw . 243

27. Instalacje domowe sterowane elektronicznie „Inteligentny dom” 245
27.1. Sterowanie oświetleniem 246
27.2. Sterowanie klimatem . 246
27.3. Sterowanie elektromechanizmami . 247
27.4. Sterowanie zasilaniem 247
27.5. Inteligentny ogród . 247
27.6. Alarm . 247
27.7. Monitoring kamerami video 248
27.8. MultiRoom Audio 248
27.9. MultiRoom Video 248
27.10. Sieć lokalna LAN . 249
27.11. Telefonia wewnętrzna 250
27.12. Udogodnienie dla niepełnosprawnych . 250
27.13. Multimedialne usługi sieciowe . 250
27.14. System Fibaro 250
27.15. System LCN . 252
27.16. System Control4 253
27.17. Rozdzielnia energetyczna 255

28. Optymalizacja spalania, dobór współczynnika nadmiaru powietrza . 257
28.1. Optymalizacji procesów spalania kotłów gazowych, olejowych oraz kotłów węglowych . 257
28.2. Sterowniki kotłów na słomę (na przykładzie sterownika EKO-3) . 261
28.3. Główny algorytm sterowania . 262
28.4. Badania sterowników . 262
28.5. Spalanie paliwa stałego w kotłach centralnego ogrzewania z palnikiem automatycznym . 263

29. Ochrona cieplna budynków . 265
29.1. Pojęcie ochrony cieplnej budynków 265
29.2. Przewodność cieplna . 266
29.3. Opór cieplny materiału 266
29.4. Całkowity opór cieplny i współczynnik przenikania ciepła . 267
29.5. Wymogi dotyczące ochrony cieplnej, stawiane nowym budynkom 268
29.6. Materiały izolacyjne stosowane do ochrony cieplnej, akustycznej i przeciwdrganiowej 269

30. Termomodernizacja budynków 274
30.1. Ocieplenie ścian zewnętrznych . 274
30.2. Ocieplenie stropów nad nieogrzewanymi piwnicami . 275
30.3. Ocieplenie: dachu, stropodachu, stropu pod nieogrzewanym poddaszem . 275
30.4. Modernizacja okien i drzwi zewnętrznych . 276

31. Ochrona budynków przed hałasem i drganiami 278
31.1. Izolacyjność akustyczna . 278
31.2. Izolacja od dźwięków powietrznych . 279
31.3. Izolacja akustyczna ścian 279
31.4. Izolacja akustyczna stropów 280
31.5. Izolacje akustyczne pomieszczeń technicznych i urządzeń instalacyjnych 282
31.6. Ochrona przeciwdźwiękowa poprzez pochłanianie dźwięków . 282

32. Systemy ochrony budynku przed wilgocią . 284
32.1. Źródła zawilgocenia 284
32.1.1. Woda przesączająca się 284
32.1.2. Woda zawieszona 284
32.1.3. Woda związana . 285
32.1.4. Woda gruntowa 285
32.1.5. Woda podciągana kapilarnie . 285
32.2. Rodzaje izolacji wodochronnych 285
32.2.1. Wykonywanie izolacji przeciwwilgociowych 286
32.2.2. Izolacje poziome . 287
32.2.3. Izolacje pionowe 288
32.2.4. Izolacja cokołu 289
32.3. Materiały izolacyjne stosowane do wykonania izolacji wodochronnych i paroszczelnych 290

33. Odwodnienie domu 294
33.1. Drenaż opaskowy 294

34. Budownictwo pasywne . 298
34.1. Charakterystyka budynków pasywnych . 298
34.2. Normy dla domu pasywnego . 302

35. Charakterystyka energetyczna budynku 304
35.1. Świadectwo energetyczne 304
35.2. Suwak energetyczny 305
35.3. Podstawowe informacje o budynku 305
35.4. Kolejność prac przy sporządzaniu świadectwa charakterystyki energetycznej budynku 307
35.5. Sporządzenie świadectwa 307
35.6. Forma opracowania świadectwa . 307
35.7. Przykładowe zalecenia dotyczące poprawy charakterystyki energetycznej budynku 308
35.7.1. Poprawa szczelności przegród zewnętrznych: 308
35.7.2. Izolacja cieplna przegród: 308
35.7.3. Zalecenia dotyczące źródła ciepła: . 308
35.7.4. Zalecenia dotyczące węzła cieplnego: 308
35.7.5. Zalecenia dotyczące instalacji grzewczej i wentylacji: . 309
35.7.6. Zmiana systemu wentylacji: 309
35.7.7. Zalecenia dotyczące instalacji ciepłej wody użytkowej: 309
35.7.8. Inne usprawnienia 309
35.8. Wskaźnik zapotrzebowania na energię końcową EK . 309
35.9. Dane szczegółowe do obliczeń zapotrzebowania budynku w energię . 310

36. Projektowanie budynków z uwzględnieniem klas energetycznych budynków . 314
36.1. Podstawy teoretyczne obliczeń zapotrzebowania energetycznego budynków 314
36.1.1. Bilans cieplny budynku . 314
36.1.2. Zapotrzebowanie na energię do przygotowania ciepłej wody użytkowej . 315
36.1.3. Zapotrzebowanie budynku na energię elektryczną . 316

37. Koncepcja samowystarczalnego budynku zasilanego z OŹE – projekt wstępny 318
37.1. Dane techniczne przykładowego budynku 318
37.2. Metodologia postępowania przy projektowaniu i wykonawstwo . 318
37.3. Przegrody zewnętrzne 319
37.4. Założenia dotyczące energochłonności budynku pasywnego 321
37.5. Zapotrzebowanie budynku na energię 321
37.6. Technologia wykonania budynku niskoenergetycznego, samowystarczalnego energetycznie . 323
37.6.1. Przegrody zewnętrzne 323
37.6.2. Stropodach . 324
37.6.3. Podłoga na gruncie . 324
37.7. Ogrzewanie nawiewno-wywiewne budynku z zastosowaniem odnawialnych źródeł energii (zostało omówione w rozdziale 15). 324
37.8. Zasilanie budynku w energię elektryczną ze źródeł odnawialnych . 324
37.8.1. Obliczenia wstępne dotyczące doboru baterii fotoogniw dla projektowanego domu . 324

38. Optymalizacja pracy urządzeń zasilanych z OŹE 327
38.1. Charakterystyka urządzeń i sposób ich zasilania . 327
38.2. Sposoby optymalizacji pracy urządzeń . 328
38.3. Metody badań 330
38.4. Ocena dotychczasowego stanu wiedzy i wnioski dotyczące dalszych badań 330
38.5. Przykład badań . 332
38.6. Wnioski . 332
38.7. Wykonanie badań z wykorzystaniem laboratorium mobilnego 333
38.7.1. Cel badań 333
38.7.2. Metodyka badań . 333
38.7.3. Pomiar zmiennych niezależnych 333
38.7.4. Pomiar zmiennych zależnych 334
38.7.5. Analiza wyników badań . 335
38.7.6. Wyniki badań . 335

39. Wpływ wykorzystania OŹE na środowisko 336
39.1. Zanieczyszczenie środowiska i jego wpływ na klimat . 336
39.2. Zanieczyszczenie powietrza . 337
39.3. Źródła zanieczyszczeń powietrza . 337
39.4. Główne źródła zanieczyszczeń powietrza 337
39.5. Skutki zanieczyszczeń powietrza . 337
39.6. Zanieczyszczenie powietrza w Polsce 338
39.7. Magazynowanie dwutlenku węgla 339
39.8. Prognozy dotyczące globalnego ocieplenia. . 339
39.9. Sposoby ograniczenia efektu cieplarnianego 339
39.10. Porozumienia międzynarodowe dotyczące zapobiegania globalnemu ociepleniu . 340
39.11. System Zarządzania Środowiskowego 340
39.12. Wnioski 343

40. Przyrządy pomiarowe służące do oszacowania parametrów energetycznych . 345
40.1. Woltomierz 345
40.2. Amperomierz . 345
40.3. Omomierz . 346
40.4. Watomierz . 347
40.5. Manometr . 347
40.6. Analizator spalin 348
40.7. Detektor wycieków gazów 348
40.8. Pirometr optyczny . 349
40.9. Licznik ciepła (ciepłomierz) . 349
40.10. Licznik energii elektrycznej 350
40.11. Licznik elektroniczny (półprzewodnikowy) 350
40.12. Kamera termowizyjna . 351
40.13. Miernik przepływu powietrza (anemometr) 351
40.14. Luksomierz . 352

41. Literatura 353