Mit maszyny Tom 1 Technika a rozwój człowieka

Mit maszyny – który Lewis Mumford analizuje i demaskuje w swojej niesamowitej książce – to nasze proste wyobrażenie o technice jako kombinacji narzędzi i postępującej mechanizacji. I może nie warto byłoby się nim zajmować, gdyby nie to, że mit ten, jak większość głębokich ludzkich przekonań, ostatecznie się urzeczywistnia – i to już w obrębie zbiorowości starożytnych. Co więcej, pierwszymi prawdziwie zmechanizowanymi maszynami były raczej same te zbiorowości aniżeli używane przez nie narzędzia.

Tymczasem, jak zauważa Mumford, w rozwoju techniki i kultury decydujące są nie tyle narzędzia i posługiwanie się nimi, ile rozwój ludzkiego ducha. Mózg jest tu ważniejszy niż ręka, a historia techniki jest historią cywilizacji, człowieka i społeczeństw. W swój pomysłowy i twórczy wywód autor wplata ogromny materiał empiryczny – sam w sobie fascynujący – i pokazuje, jak ta prehistoria ukształtowała współczesnego człowieka.

Krytyczna i oryginalna refleksja autora nad techniką jest szczególnie inspirująca dzisiaj, kiedy maszyny są wszechobecne, a zrozumienie ich funkcji i miejsca w naszej cywilizacji na przestrzeni wieków wydaje się kwestią niezmiernie istotną. Książka to także słynna obrona sensu człowieczeństwa, a przede wszystkim języka, przed inwazją „maszyny”. Autor przedstawia koncepcję megamaszyny, czyli takiej organizacji społeczeństwa, która na przestrzeni dziejów wymusza na nim podejmowanie działań na granicy możliwości technicznych i cywilizacyjnych w danym okresie.

Maszyna więc to nie tyle i nie tylko przedmiot, nie tylko historia techniki, ale przede wszystkim sposób myślenia i życia. To też przekonanie, że wszystkie problemy ludzkości zostaną rozwiązane przez rozwój czysto technologicznej cywilizacji, a nie przez ludzką myśl o charakterze zarówno innowacyjnym, jak i uwzględniającym aspekty społeczne, psychologiczne i kulturowe.

Autor nie występuje jednak z naiwną krytyką cywilizacji technicznej, wręcz przeciwnie, fascynuje go ona i skłania do badania jej losów w czasach współczesnych. Książka, napisana niezwykle żywym, barwnym językiem, jest jedyną w swoim rodzaju syntezą myśli humanistycznej i naukowej, a jednocześnie pełną rozmachu autorską koncepcją dziejów ludzkości. Została przetłumaczona na wiele języków, podobnie jak Robotnik Ernsta Jungera należy do owych „legendarnych”, wyczekiwanych i znanych tylko ze słyszenia dzieł filozoficznych w Polsce. Lektura także dla antropologów, socjologów, historyków, teoretyków kultury, dziennikarzy i czytelników książek popularnonaukowych.