Autor: Radosław Lenartowicz
ISBN: 978-83-936755-6-2
Ilość stron: 464
Data wydania: 07/2015 (wydanie 8)
Oprawa: Miękka
Format: 16.5x24.5cm
Wydawnictwo: DW Medium
Wydanie ósme uaktualnione, stan prawny - 31 marca 2015 r.
W związku z dużym zainteresowaniem tematyką wymagań do egzaminu kwalifikacyjnego E i D wśród Czytelników „elektro.info”, redakcja wraz ze Stowarzyszeniem Polskich Energetyków postanowiła wydać książkę „Egzamin kwalifikacyjny”. Pozycja ta wypełnia lukę na rynku księgarskim, ponieważ jest pierwszym podręcznikiem, który zawiera w przystępnej formie wszystkie niezbędne informacje dotyczące eksploatacji urządzeń elektrycznych o napięciu znamionowym do 1 kV, a także omawia zagadnienia wchodzące w zakres egzaminu kwalifikacyjnego.
Powinny z niej skorzystać osoby ubiegające się o dodatkowe kwalifikacje w zakresie eksploatacji i dozoru wymagane przy obsłudze, konserwacji oraz pomiarach ochronnych.
Wbrew mylnemu przekonaniu (rozpowszechnianemu przez niektóre organizacje naukowo techniczne) przy eksploatacji urządzeń elektrycznych o napięciu do 1 kV mogą być zatrudnione osoby nieposiadające wykształcenia elektrycznego, od których wymaga się złożenia egzaminu przed komisją kwalifikacyjną w takim samym zakresie, jaki obejmuje elektryków. Pozycja ta ma ułatwić przyswojenie określonej wiedzy w zakresie eksploatacji urządzeń elektrycznych o napięciu do 1 kV.
Forma, w jakiej została napisana, nie pozwala tylko na wyuczenie się pytań i odpowiedzi, ponieważ komisja może zadać pytanie w zupełnie innej formie i poruszające kilka zagadnień. Książka ma dużą wartość dydaktyczną, ponieważ prezentowane odpowiedzi poruszają szersze problemy niż pytania, a czytelnik zmuszony jest do opanowania znacznej ilości materiału, pozwalającej uporządkować posiadaną wiedzę. Należy jednak pamiętać, że jest to rodzaj podręcznika dla samouków i nie może być traktowany jak zestaw testów dający gwarancję zdania egzaminu.
Znaczna część materiału została zilustrowana rysunkami ułatwiającymi zrozumienie istoty ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym oraz zasad poprawnego wykonania pomiarów ochronnych i oceny stanu bezpieczeństwa urządzenia lub instalacji. Książkę opracowano na podstawie norm i przepisów przeredagowanych przez autora do formy zrozumiałej dla Czytelników, a co najważniejsze – zgromadzonych w jednej publikacji.
Mam nadzieję, że spełni ona oczekiwania Czytelników, pozwalając na szybkie i przyjemne opanowanie trudnej sztuki bezpiecznej eksploatacji urządzeń elektrycznych.
Książka zawiera podstawową wiedzę techniczną dla pracowników zatrudnionych przy eksploatacji instalacji i urządzeń elektroenergetycznych w zakresie obsługi, konserwacji, napraw, montażu i kontrolno-pomiarowym.
Zawarte w opracowaniu wiadomości są zgodne ze szczegółowym zakresem egzaminów kwalifikacyjnych E i D oraz z obowiązującymi przepisami.
Opracowanie obejmuje zakres znajomości przepisów, zasad budowy, eksploatacji, bezpieczeństwa pracy oraz postępowania w razie wystąpienia zagrożenia, np. pożaru, porażenia prądem, a także umiejętności udzielania pierwszej pomocy.
Dla ułatwienia, wyodrębniono w opracowaniu rozdziały, dla których wymagane jest posiadanie kwalifikacji, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie stosowanymi drukami egzaminacyjnymi. Dotyczą one kolejno punktów od 1 do 10 umieszczonych na druku wniosku egzaminacyjnego.
Na końcu każdego rozdziału zostały zamieszczone zestawy pytań kontrolnych, które ułatwią opanowanie wiedzy niezbędnej do zdania egzaminu. Pytania zawierają odsyłacze do poszczególnych punktów z właściwą odpowiedzią.
Spis treści:
I. OGÓLNE ZASADY EKSPLOATACJI URZĄDZEŃ INSTALACJI I SIECI ELEKTROENERGETYCZNYCH 13
1. Określenia 13
2. Służby eksploatacyjne 13
3. Zasady uzyskiwania uprawnień kwalifikacyjnych 14
4. Dokumentacja techniczna urządzeń elektroenergetycznych 15
5. Przyjęcie urządzeń elektroenergetycznych do eksploatacji 17
6. Ocena stanu technicznego urządzeń 17
II. BUDOWA I EKSPLOATACJA URZĄDZEŃ, INSTALACJI I SIECI ELEKTROENERGETYCZNYCH 19
1. Urządzenia prądotwórcze, przyłączone do krajowej sieci elektroenergetycznej, bez względu na wysokość napięcia znamionowego 19
1.1. Sposoby zabezpieczenia generatorów 21
1.2. Dokumentacja techniczna 23
1.3. Uruchomienie generatora synchronicznego 23
1.4. Eksploatacja generatorów 24
1.5. Odłączenie od sieci i zatrzymanie generatora 30
2. Urządzenia, instalacje i sieci o napięciu do 1 kV 34
2.1. Podział instalacji elektrycznych 34
2.2. Systemy instalacji elektrycznych 34
2.3. Wymienialność instalacji elektrycznych 43
2.4. Wymagania dla instalacji elektrycznych w budynkach 43
2.5. Instalacje elektryczne w budynkach mieszkalnych 44
2.6. Budowa i eksploatacja instalacji elektrycznych w budynkach mieszkalnych 45
2.7. Instalacje przemysłowe niskiego napięcia 54
2.8. Eksploatacja instalacji elektrycznych 55
2.9. Organizacja bezpiecznej pracy przy eksploatacji instalacji elektrycznych 59
3. Instalacje piorunochronne 64
4. Sieci, urządzenia, instalacje o napięciu nominalnym do 1 kV oraz wyższym od 1 kV 77
4.1. Elektroenergetyczne linie napowietrzne 77
4.2. Elektroenergetyczne linie kablowe 100
4.3. Stacje elektroenergetyczne 112
4.4. Transformatory 121
4.5. Elektroenergetyczne urządzenia napędowe i przetwornice 128
4.6. Baterie akumulatorów i urządzenia prostownikowe 140
5. Zespoły prądotwórcze o mocy powyżej 50 kW 148
5.1. Rodzaje i wykonanie zespołów prądotwórczych 148
5.2. Eksploatacja zespołów prądotwórczych 149
5.3. Zespoły prądotwórcze przewoźne 153
6. Urządzenia elektrotermiczne 157
6.1. Rodzaje i budowa urządzeń elektrotermicznych 157
6.2. Eksploatacja urządzeń elektrotermicznych 159
7. Urządzenia do elektrolizy 163
7.1. Zasada działania i budowa urządzeń do elektrolizy 163
7.2. Warunki bezpiecznej pracy i eksploatacja urządzeń do elektrolizy 163
8. Sieci elektrycznego oświetlenia ulicznego 169
8.1. Wykonanie sieci oświetlenia ulicznego 169
8.2. Eksploatacja sieci elektrycznego oświetlenia ulicznego 170
9. Elektryczna sieć trakcyjna 174
9.1. Budowa i wykonanie sieci trakcyjnej 174
9.2. Eksploatacja sieci trakcyjnej 175
9.3. Prądy błądzące i ochrona urządzeń podziemnych 179
10. Aparatura kontrolno-pomiarowa, urządzenia i instalacje automatycznej regulacji, sterowania i zabezpieczeń urządzeń i instalacji wymienionych w punktach od II-1 do II-9 (AKPiA) 182
10.1. Urządzenia elektryczne do pomiaru i regulacji automatycznej 182
10.2. Montaż zestawów automatyki przemysłowej 183
10.3. Przyłączanie aparatów i sprzętu 183
10.4. Podłączanie aparatury i sprzętu zabudowanych na oddzielnych konstrukcjach wsporczych 184
10.5. Instalacje tras obwodów elektrycznych 184
10.6. Eksploatacja instalacji i urządzeń AKPiA 186
10.7. Warunki montażu czujników dla układów pomiarowych i regulacyjnych 190
III. PRACE KONTROLNO-POMIAROWE 198
1. Prace pomiarowe przy instalacjach i urządzeniach elektrycznych 198
1.1. Wymagania ogólne 198
1.2. Sprawdzenie ciągłości przewodów ochronnych 201
1.3. Pomiar rezystancji izolacji instalacji elektrycznej 201
1.4. Sprawdzenie ochrony przez oddzielenie od siebie obwodów (separacja elektryczna) 202
1.5. Pomiar rezystancji izolacji ścian i podłóg 202
1.6. Pomiar rezystancji izolacji kabla 203
1.7. Kable na napięcia znamionowe do 1 kV 203
1.8. Kable na napięcia znamionowe ponad 1 kV 203
1.9. Pomiar rezystancji uziemienia oraz rezystywności gruntu 203
1.10. Pomiar rezystancji uziemienia metodą techniczną 203
1.11. Pomiar rezystancji uziemienia metodą kompensacyjną 204
1.12. Pomiar rezystywności gruntu 205
1.13. Pomiar prądów upływowych 205
1.14. Sprawdzenie biegunowości 205
1.15. Sprawdzenie samoczynnego wyłączenia zasilania 205
1.16. Sprawdzenie działania urządzeń ochronnych różnicowoprądowych 207
1.17. Sprawdzenie wytrzymałości elektrycznej 209
2. Wykonywanie pomiarów eksploatacyjnychprzy urządzeniach elektroenergetycznych o napięciu znamionowym do 1 kV i powyżej 1 kV 221
2.1. Przepisy 221
2.2. Wykonywanie pomiarów eksploatacyjnych dla elektrycznych urządzeń napędowych 221
2.3. Wykonywanie pomiarów eksploatacyjnych dla baterii kondensatorów energetycznych 225
2.4. Wykonywanie pomiarów eksploatacyjnych dla transformatorów energetycznych 227
2.5. Wykonywanie pomiarów eksploatacyjnych dla elektroenergetycznych linii kablowych 230
3. Wykonywanie pomiarów eksploatacyjnych dla prądnic synchronicznych o napięciu powyżej 1 kV 233
3.1. Pomiar rezystancji izolacji uzwojeń stojana prądnicy zespołu prądotwórczego 233
3.2. Pomiar rezystancji izolacji uzwojeń wzbudzenia prądnicy wzbudzonej 234
3.3. Pomiar rezystancji izolacji uzwojeń wzbudzenia prądnicy niewzbudzonej 234
4. Zakresy, metody i terminy wykonywania badań 237
4.1. Budynki mieszkalne oraz użyteczności publicznej 237
4.2. Zakłady przemysłowe 239
4.3. Pomieszczenia zagrożone wybuchem 242
4.4. Urządzenia rozdzielcze 244
4.5. Stacje elektroenergetyczne 245
4.6. Baterie kondensatorów o napięciu do 1 kV 246
4.7. Transformatory 248
4.8. Narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym i elektryczne urządzenia ruchome 249
5. Zasady wykonywania i eksploatacji rozliczeniowych układów pomiarowych 256
5.1. Wymagania ogólne 256
5.2. Tablice licznikowe 257
5.3. Liczniki 258
5.4. Przekładniki prądowe i napięciowe 258
5.5. Układy pomiarowe pośrednie i półpośrednie 259
5.6. Układy pomiarowe bezpośrednie 260
5.7. Układ kontrolny obecności napięcia 260
5.8. Układ Samoczynnego Załączania Rezerwy 260
5.9. Zespoły prądotwórcze 261
5.10. Uzgadnianie i zatwierdzanie dokumentacji projektowej 261
IV. OCHRONA PRZECIWPORAŻENIOWA W URZĄDZENIACH, INSTALACJACH I SIECIACH ELEKTRYCZNYCH 265
1. Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym w urządzeniach elektroenergetycznych do 1 kV 265
1.1. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim 281
1.2. Ochrona przy uszkodzeniu (przed dotykiem pośrednim) 282
1.3. Ochrona przez zastosowanie samoczynnego wyłączenia zasilania 282
1.4. Ochrona przez zastosowanie urządzeń II klasy ochronności 294
1.5. Ochrona przez zastosowanie izolowania stanowiska 295
1.6. Ochrona przez zastosowanie separacji elektrycznej 296
1.7. Ochrona przez zastosowanie nieuziemionych połączeń wyrównawczych miejscowych 297
1.8. Ochrona strefowa w pomieszczeniach wyposażonych w wannę lub prysznic 298
2. Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym w urządzeniach elektroenergetycznych o napięciu powyżej 1 kV 305
2.1. Sieć elektroenergetyczna wysokiego napięcia jako źródło zagrożenia porażeniowego 305
2.2. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim 306
2.3. Środki ochrony przed dotykiem pośrednim (przy uszkodzeniu) 311
2.4. Łączenie uziemień urządzeń wysokiego i niskiego napięcia 316
2.5. Wymagania dla uziemień obiektów elektroenergetycznych wysokiego napięcia 317
2.6. Parametry elektryczne typowych rozwiązań technicznych stanowisk izolacyjnych i powłok elektroizolacyjnych 320
V. OCHRONA PRZECIWPOŻAROWA W URZĄDZENIACH, INSTALACJACH I SIECIACH ELEKTROENERGETYCZNYCH 324
VI. SPOSOBY UDZIELANIA PIERWSZEJ POMOCY OSOBOM PORAŻONYM PRĄDEM ELEKTRYCZNYM I POPARZONYM 332
1. Działanie prądu elektrycznego na organizm człowieka 332
2. Uwalnianie porażonego spod działania prądu elektrycznego o napięciu do 1 kV 333
3. Uwalnianie porażonego spod działania prądu elektrycznego o napięciu powyżej 1 kV 336
4. Czynności po uwolnieniu porażonego spod działania prądu elektrycznego 336
4.1. Sztuczne oddychanie 339
4.2. Pośredni masaż serca 342
4.3. Pierwsza pomoc przedlekarska przy innych obrażeniach ciała 343
VII. ORGANIZACJA BEZPIECZNEJ PRACY PRZY EKSPLOATACJI URZĄDZEŃ, INSTALACJI I SIECI ELEKTROENERGETYCZNYCH 347
1. Zasady organizacji pracy 347
2. Bezpieczeństwo wykonywania prac przy urządzeniach elektrycznych 354
3. Narzędzia pracy i sprzęt ochronny 357
3.1. Czynności zabronione 358
3.2. Sprzęt ochronny stosowany podczas eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych 358
VIII. INSTALACJE ELEKTRYCZNE W OBIEKTACH ZAGROŻONYCH WYBUCHEM I POŻAREM 376
1. Wymagania ogólne 376
2. Podział urządzeń przeciwwybuchowych 377
3. Strefy zagrożenia wybuchem 378
4. Dobór urządzeń elektrycznych w strefach zagrożonych wybuchem 380
5. Instalowanie urządzeń w strefach zagrożonych wybuchem 382
6. Eksploatacja urządzeń w strefach zagrożonych wybuchem 384
6.1. Oględziny 384
6.2. Przeglądy 386
6.3. Konserwacja i naprawy 387
IX. INSTALACJE ELEKTRYCZNE NA TERENIE BUDOWY 392
X. WARUNKI TECHNICZNE, JAKIM POWINNY ODPOWIADAĆ BUDYNKI I ICH USYTUOWANIE 401
XI. RACJONALNA GOSPODARKA ELEKTROENERGETYCZNA 407
XII. URZĄDZENIA ENERGOELEKTRONICZNE 410
XIII. INSTALACJE ELEKTRYCZNE FUNKCJONUJĄCE W WARUNKACH POŻARU 414
1. Wymagania podstawowe 414
2. Przeciwpożarowy wyłącznik prądu 415
3. Odbiory, próby i badania w instalacjach elektrycznych funkcjonujących w warunkach pożaru 416
4. Eksploatacja 417
XIV. WYKAZ PODSTAWOWYCH PRZEPISÓW OBOWIĄZUJĄCYCH PRZY EKSPLOATACJI I DOZORZE SIECI, INSTALACJI I URZĄDZEŃ ELEKTRYCZNYCH 420
1. Ustawy i rozporządzenia 420
2. Normy 424
3. Literatura 437
XV. WYBRANE TERMINY I DEFINICJE